چکیده:
به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «معادل یابی آیات در ترجمههای قرآن
کریم؛ فواید و چالشها» در تاریخ 21 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم
اسلامی برگزار گردید.
در این جلسه، ابتدا جناب حجت الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، رئیس
پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز نور، ضمن اشاره به اینکه مرکز تحقیقات
کامپیوتری علوم اسلامی در آستانه تولید نسخه چهارم نرم افزار جامع تفاسیر نور
است، به بیان قابلیت جدیدی در این برنامه اشاره کرد که با یاری تیم فنی و استفاده
از ابزارهای مت نکاوی و با کمک ماشین، معاد لهایی از واژگان قرآنی ترجمه های
موجود را در اختیار کاربر قرار میدهد و کاربر با انتخاب هر واژه قرآنی، معادل آن
را در ترجمهها مشاهده م یکند.
در ادامه این نشست، جناب آقای مهندس لسانی، کارشناس آزمایشگاه هوش
مصنوعی نور، به بیان شیوه کار و فرآیند استخراج معادلها اشاره کرد و در بخش
پایانی جلسه نیز جناب حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا مختاری، استاد حوزه
علمیه، مولف آثار متعدد و رئیس موسسه کتاب شناسی شیعه، به عنوان میهمان این
نشست، ضمن اشاره به فواید این کار، به بیان اهمیت کار ترجمه، به ویژه ترجمه
قرآن کریم پرداخت و با بیان نمونههایی از ترجمههای نادرست و غیردقیق برخی از
مترجمان، کار ترجمه متون دینی را کاملا تخصصی و نیازمند تسلط بر دانش های
دینی، علاوه بر آشنایی با زبان مبدا و مقصد دانست.
آنچه در ادامه میآید، مهمترین مباحث مطرح شده در این نشست علمی است که
برای استفاده راحت تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل
شده است.
خلاصه ماشینی:
در این جلسه، ابتدا جناب حجّتالاسلاموالمسلمین مسیح توحیدی، رئیس پژوهشکده متنکاوی نصوص دینی مرکز نور، ضمن اشاره به اینکه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در آستانه تولید نسخه چهارمِ نرمافزار جامع تفاسیر نور است، به بیان قابلیت جدیدی در این برنامه اشاره کرد که با یاری تیم فنّی و استفاده از ابزارهای متنکاوی و با کمک ماشین، معادلهایی از واژگان قرآنی ترجمههای موجود را در اختیار کاربر قرار میدهد و کاربر با انتخاب هر واژه قرآنی، معادل آن را در ترجمهها مشاهده میکند.
پس، به مرور زمان، با تمرین و ممارست، کمکم به جایی میرسد که وقتی آیهای را قرائت میکند یا استماع میکند، معنای واژگان آن برای او تداعی میشود و از آن طریق، با مفهوم کلّی آیه اُنس میگیرد؛ ـ از ویژگیهای این نوع ترجمه، این است که ساختارهای صرفی و نحوی که در زبان عربی است، در این ترجمه دیده میشود؛ چون ذیل هر واژه، معادلیابی صورت گرفته است.
» معادلیابی ماشینی واژههای قرآن توحیدی در خصوص میزان مشابهت معادلیابی ماشینی واژههای قرآن با ترجمههای تحت اللفظی موجود به ذکر نمونههایی چند پرداخت و گفت: «همکاران ما در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در زمینه معادلیابی ماشینی برای واژهها و کلمات قرآن کریم، کاری انجام دادهاند که میخواهیم ببینیم با ملاحظه آن نقاط مثبت و این محدودیتهایی که گفته شد، چه میزان با ترجمه تحت اللفظی، تشابه دارد؟ من بهعنوان نمونه آیه چهل و سوم سوره یوسف را انتخاب کردم: «وَ قالَ الْمَلِكُ إِنِّي أَری سَبْعَ بَقَراتٍ سِمانٍ یَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجافٌ» (یوسف: 43).