چکیده:
در دوران پیشازاسلام بهویژه دوره ساسانیان، صنعتابریشم جایگاه ارزندهای در اقتصاد و
تبادلات تجارتی ایران ایفا میکرد. باوجود حمله اعراب مسامان و عدمشناخت آنان از ابریشم»
پیشه وران و تجار ایرانی در حیات اقتصاد تجاری ایران سهمیسزایی ایفا میکردند. با روی
کارآمدن دولتمردان ایرانی خاصه در عهد ولایتمداریبویهیان» صنعتابریشم به جایگاه ویژهای
در میان دیگر صنایع شهری دستیافت. هدف و مسئله اصلی این پژوهش بررسی وضعیت و
روند تحول و تدوام صنعت ابریشم در حیات تجاری ایران عصربویه است و بررسی جایگاه و
ارتباط صنعتابریشم با سایر صنایع شهری. اینپژوهش» درصدد این فرضیهاست که ابریشم با
شاخصههای تجاری که داراست در مناسبات اقتصادی دوران حاکمیت آلبویه نقش بسزاییداشته
و تسامح و خوشرفتاری نسبی آلبویه و اجتناب از غارت شهرهاء موجبات رشد و تحول صنعت
ابریشم گردید. یافتههای پژوهش؛ بیانگر آناست که با انبوه کارگاههای خصوصی و دولتی در
شهرهای تحت حاکمیت بویه ابریشم و محصولات تولیدی آن نه تنها بر اقتصاد خارجی و
بازارهای جهانی تاثیرگذاریداشت بلکه اوج و تاثیر این تکامل و تحول را در دوران بعد آنان» یعنی
سلاجقه و ایلخانان مغول شاهد خواهیمبود.
خلاصه ماشینی:
یافته های پژوهش ، بیانگر آن اســت که با انبوه کارگاه های خصوصی و دولتی در شــهرهای تحت حاکمیت بویه ، ابریشــم و محصولات تولیدی آن نه تنهــا بر اقتصاد خارجی و بازارهای جهانی تاثیرگذاری داشت بلکه اوج و تاثیر این تکامل و تحول را در دوران بعد آنان ، یعنی سلاجقه و ایلخانان مغول شاهد خواهیم بود.
اکثر ابریشــم مورد نیــاز این دوره ، همانند قبل از نواحی شــمالی ایران : گرگان ، طبرســتان و گیلان تهیه می شــد (ابودلــف ،۱۳۴۲: ۲۲۱؛ مقدســی ،۱۳۶۳: ۵۱۷/۲؛ اصطخری ،۱۳۷۳: ۲۲۰؛ ابن حوقل ،۱۳۶۶: ۱۲۴).
صنعت ابریشم در دوره آل بویه در قرن چهارم هجری ، در میان کشــمکش های داخلی امرای محلــی ایران ، طایفه ای از دیلم توانســت بر ایالت های مرکزی خلافت عباسی مانند: جبال ، فارس ، کرمان ، خوزستان ، اصفهان ، اهواز، بغداد و بنادر مهم تجاری بصره و سیراف ، فائق آیند.
تصویر شهرهای ایران این دوره ، از حیث اقتصاد صنعت ابریشم متفاوت است : ١ـ شهرهای تولپدی پارچه و چامه که دارای کارگاه ها و مراکز صنعتی بودند: فسا، شوشتر، رامهرمز، عسکرمکرم ، استرآباد (مقدسی ،۱۳۶۱: ۶۵۸/۲و۶۰۲-۶۲۲؛ ابن حوقل ، ۱۳۶۶: ۲۸؛ حدودالعالم ،۱۳۶۲: ۱۴۳).
شهر اصفهان ، بازارهای ثروتمند و کارگاه های تولیدی انبوه داشــته و بازرگانان پارچه های ابریشمی این شهر را به دیگر نقاط صادر می کردند و منســوجات بلاد خراسان نیز به بازار تجاری اصفهان سرازیر می شد (مقدسی ،۱۳۶۱: ۵۷۹/۲-۵۸۰؛ ناصرخسرو،۱۳۵۴: ۱۶۵؛ ابن حوقل ،۱۳۶۶: ۱۰۶).
آنان ابریشم مورد نیاز مراکز تولید جامه بویه را تامین می کردند و بالعکس انواع منســوجات و محصولات ابریشــمی کارگاه های بویه به این نواحی صادرمی گردید.