چکیده:
داده های اقلیمی یکی از مهم ترین منابع اطلاعاتی در کشاورزی است که به کیفیت خوب محصول کمک می کند. در واقع به منظور برنامه ریزی های پایه ای کشاورزی، نیاز به پیش بینی شرایط آتی و روند تغییرات و نوسانات احتمالی عناصر آب و هوایی وجود دارد. یکی از شاخه های اقلیم شناسی کشاورزی، تعیین هم اقلیمی کشاورزی است که از طریق آن مناطق با شرایط اقلیمی مناسب برای کشت گیاه خاص مشخص می شوند و از آنجا که هر گیاهی برای رشد مطلوب به شرایط اقلیمی مناسب خود نیاز دارد، با فراهم شدن این شرایط، عملکرد کمی و کیفی محصول افزایش خواهد یافت. هدف از نگارش این مقاله، شناخت نواحی مستعد جلگه شرق گیلان به منظور کشت گیاه صنعتی آفتابگردان می باشد. در این تحقیق از یک روش کاربردی با استفاده از داده های توصیفی و تحلیل آنها، به همراه عملیات میدانی استفاده شده است. بدین منظور ابتدا مطالعات کتابخانه ای به منظور شناخت خصوصیات فیزیولوژیک و تعیین آستانه های اقلیمی و نیاز خاکی گیاه آفتابگردان به انجام رسیده، سپس جمع آوری آمار و اطلاعات درازمدت هواشناسی و تجزیه و تحلیل داده ها در قالب نقشه های هم پارامتر، از طریق همپوشانی آنها با نیازهای فیزیولوژیک گیاه آفتابگردان توسط نرم افزار GIS انجام شد. در نهایت نواحی مستعد، نیمه مستعد و نامساعد کشت گیاه صنعتی آفتابگردان به صورت نقشه ارائه گردید و به وسیله کنترل عملیات میدانی در مناطق مستعد مشخص شد که استعداد کشت موفق به صورت پراکنده در گذشته وجود داشته و در بعضی نواحی در حال حاضر نیز وجود دارد. نتیجه پژوهش نشان داد که مناطق جنوبی جلگه شرق گیلان به مرکزیت جنوب لاهیجان تا درازلات و رامسر مناسب کشت گیاه آفتابگردان بوده ولی نواحی شمال آستانه اشرفیه تا ساحل دریای خزر بدین منظور نامناسب می باشند. بقیه نواحی میانی دارای شرایط نیمه مستعد هستند.
خلاصه ماشینی:
"یکی از شاخه های اقلیم شناسی کشاورزی، تعیین هم اقلیمی کشاورزی است که از طریق آن مناطق با شرایط اقلیمی مناسب برای کشت گیاه خاص مشخص می شوند و از آنجا که هر گیاهی برای رشد مطلوب به شرایط اقلیمی مناسب خود نیاز دارد، با فراهم شدن این شرایط، عملکرد کمی و کیفی محصول افزایش خواهد یافت.
در هم اقلیمی کشاورزی، مناطقی که دارای شرایط مناسب اقلیمی برای کاشت گیاه خاصی هستند، مشخص می شوند و در نتیجه پتانسیل سرزمین در ارتباط با توانهای بالقوه و بالفعل آن تعیین شده و بدین ترتیب عملکرد کمی و کیفی محصولات کشاورزی افزایش مییابد و از این طریق میتوان با شناخت پتانسیلها و توان محیطی مناطق روستایی به بررسی نقش مهم کشاورزی در توسعه روستایی پرداخت (شکور، 1381، ص 92).
مهمترین فاکتورهای مورد محاسبه و مقایسه به منظور تعیین مناطق مستعد، نیمه مستعد و نامستعد برای آفتابگردان شامل موارد زیر بود: این گیاه برای کاشت صفر فیزیولوژیکی یا درجه - روز پایه 10 درجه سانتیگراد نیاز دارد (وکریشنا، 1380، ص825).
از آنجا که صفر فیزیولوژیکی گیاه آفتابگردان 10 درجه سانتیگراد بوده و با توجه به اینکه متوسط درجه حرارت در ایستگاههای منتخب در اسفندماه پایینتر از این مقدار است، مناسبترین زمان برای کاشت آفتابگردان در جلگه شرق گیلان فروردین ماه است، چرا که اگر زمان کاشت، اسفندماه منظور شود، هیچ منطقهای از جلگه شرق گیلان از نظر بارندگی تامین کننده نیاز آبی آفتابگردان نخواهد بود.
ایستگاه هواشناسی محدوده نامناسب باران جهت جغرافیایی محدوده مناسب باران شکل شماره (3) محدوده مناسب باران جلگه شرق گیلان برای کشت گیاه آفتابگردان نسبت به طول روز بی تفاوت است اما به نور فراوان نیاز دارد."