چکیده:
نویسنده با اشارهای به تاریخچه «اندیشه ترقی» به طرح این مسأله در تاریخ معاصر
ایران میپردازد و گفتمان ترقی را در ابتدا به «گفتمان تصعید» که نزد حکمای
اسلام جایگاه ویژهای دارد و «گفتمان تکامل» که نزد روشنفکران دینی شکل گرفته
است تقسیم میکند و سپس «گفتمان تکامل» را به دو نسل اول و دوم تقسیمبندی
کرده، در پایان به نوع سوم، یعنی گفتمان توسعه اشاره میکند. نویسنده برای
گفتمان تصعید ویژگیهایی مانند نگاه بدبینانه به آینده، نخبهگرایی، جهشپذیری
در روند ترقی معرفی میکند و ویژگیهایی مانند حرکت خطی تاریخ، تکامل مادی
تاریخ، خوشبینی به آینده و ظهور نقش مهم اراده و اختیار انسان را خصوصیات
گفتمان تکامل نسل دوم ذکر مینماید.
خلاصه ماشینی:
"اطلاعات، 17 و 20/1/79 چکیده: نویسنده با اشارهای به تاریخچه «اندیشه ترقی» به طرح این مسأله در تاریخ معاصر ایران میپردازد و گفتمان ترقی را در ابتدا به «گفتمان تصعید» که نزد حکمای اسلام جایگاه ویژهای دارد و «گفتمان تکامل» که نزد روشنفکران دینی شکل گرفته است تقسیم میکند و سپس «گفتمان تکامل» را به دو نسل اول و دوم تقسیمبندی کرده، در پایان به نوع سوم، یعنی گفتمان توسعه اشاره میکند.
اگر در آینده تاریخ وعده دولت موعود ر تحول گفتمان ترقی در اندیشه روشنفکران دینی سعید حجاریان به خود میدهد، دولت آرمانی موعود را برای انتقام از بیعدالتیها میخواهد، نه برای استقرار و تنعم در یک بهشت زمینی; چراکه حتی این دولت آرمانی مستعجل است و جای عیش و تنعم، تنها رضوان الهی است، نه دار دنیا; 2.
اما بر نسل دوم تکاملگرایان وطنی، نظریات قائلین به تکامل مادی تاریخ (مانند اوپارین) سنگینی میکند و حتی به نظر میرسد که برخلاف نسل اول، دست به نوعی تجدید ساختار گفتمان تصعید نیز زدهاند.
هرچند برخی از متفکران و حکمای مسلمان نگاهی یکسونگر و احیانا عرفانی و اخلاقی به رستگاری و ترقی و تکامل داشتهاند، اما تاریخ اندیشه اسلامی خالی نبوده است از کسانی مانند امام خمینی(قدس سره) و شهید مطهری که رستگاری و ترقی را پدیدهای چندجانبه با ابعاد اخلاقی و مادی، دنیایی و دینی دیدهاند و بر ضرورت تبیین راه چنین ترقی و تکاملی و فراهمنمودن مقدمات نظری و عملی آن انگشت تأکید نهادهاند."