چکیده:
سخن گفتن، از نعمتهای بزرگ الهی است که نقش تعیینکننده در ساختار شخصیتی انسان دارد. قرآن کریم علاوه بر تأکید بر اهمیت سخن، به گفتن «سخن نیکو» تأکید نموده است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و نظری درصدد تبیین دیدگاه قرآن درباره سخن نیکو با بررسی اقوال مفسران و تکیه بر آراء دانشمندان لغتشناس است و نیمنگاهی نیز به برخی روایات در این زمینه دارد. درباره «سخن نیکو» چند تعبیر در قرآن به چشم میخورد: قول معروف، قول حسن، قول احسن، قول سدید، قول کریم. قول معروف، سخن حقی است که مردم طبق فطرت پاک خود آن را میشناسند. قول حسن همان گفتار نیکو است و قول احسن، سخنی است که در آن دعوت به سوی حق توأم با عمل صالح و از سر تسلیم در برابر خداوند باشد. قول سدید، گفتار محکم، استوار و خللناپذیر است. قول کریم، سخنی نفیس و ارزشمند و به دور از لئامت و پستی است. از منظر قرآن، اصلاح اعمال و بخشایش گناهان از آثار قول سدید (محکم و خللناپذیر) است و قول احسن، زمینه اختلاف و فتنه شیطان را از بین میبرد. در روایات نیز آثار فراوانی برای سخن نیکو شمرده شده است که از جمله آنها میتوان به بسیاری دوستان و فراوانی روزی، فزونی عمر و محبوب شدن نزد خانواده خویشان نام برد. سخن نیکو معیارها و آدابی
خلاصه ماشینی:
"این معنا مربوط به مورد آیه است که در خصوص یتیمان است، وگرنه به صورت عام نمیتوان آن را در تمامی مواردی که «قول معروف» آمده بود ذکر نمود، بلکه قول معروف همان سخن نیک و حقی است که شناختهشده برای مردم است.
لکن تفاوتی بین این دو مورد وجود دارد: در خصوص معنای «قول حسن»، مرحوم بحرانی دو روایت در ذیل آیه شریفه نقل نموده است که در یکی از آنها امام باقر علیهالسلام «قول حسن» را به معنای سخن نیکو دانسته و فرمودهاند: یعنی با مردم به نیکوترین سخنی که دوست دارید با شما بگویند سخن بگویید.
البته منافاتی هم بین این دو معنا نیست؛ یعنی ممکن است هر دو معنا از آیه شریفه مقصود باشد؛ چراکه احتمال دارد مراد از «قول» در آیه شریفه «منطق» باشد که در قول و فعل تجلی میکند و در هر کدام از این دو روایت به بخشی اشاره شده است و در خصوص این مورد، این دو روایت میتوانند قرینه بر اراده این معنا باشند، اما بقیه از آراء مفسران غالبا مربوط به بیان مصداق است نه تفسیر «قول حسن».
461 به نظر میرسد معنای اصلی «کرم» همان نفیس و ارزشمند باشد، اما مفاهیم دیگری مثل بخشندگی و گذشت یا نداشتن لئامت و پستی از آثار و لوازم کرامتاند نه معنا و مفهوم آن، و در آیه شریفه که «کریم» صفت کلام و قول قرار گرفته است همین مفهوم را میرساند؛ یعنی کلام و سخنی که ارزشمند باشد."