چکیده:
درباره نقش طبیعت در نگارگری ایران بسیار نوشتهاند.اما اسرار آن همچنان در پرده حجاب بوده و جای بازخوانی و بررسی بسیار دارد.زیبایی مسحورکننده این هنر را متفکرین شرقی و غربی از منظرههای گوناگون نگریستهاند.اما درک هنرهای اسلامی، نزدیکی و کشف زیباییهایش بدون در نظر گرفتن ریشههای فرهنگی هنری و رابطه خداوندگار و مخلوقش در این فرهنگ و بدون درک خصوصیات معنوی دین اسلام عملا کاری است عبث،اگر نگوییم غیرممکن.این هنر در بخشهایی از این سرزمین پهناور و به علت وجود فرهنگهای قومی گوناگون و تاثیرات فرهنگی بیگانگان،با در نظر داشتن روح و وحدت یافته هنر اسلامی و قرابت آن با ادبیات و عرفان در طول تاریخ وجه معین و متمایزی یافته،اگر چه نگاه به منظره و طبیعت از دوران کهن در نگارههای ایرانی دیده میشود،ولی دوران اوج تحول و تکامل این هنر حدودا در یکصد و هفتاد و پنج سال بوده است(اواخر سده هشتم تا میانه سده دهم هـ.ق)که در این دوره برخلاف هنر اروپایی که منظره نمودار وجهه طبییعی و واقعی اشیاء است،نگارههای ایرانی به معنای سنتی کلمه واقعگراست به این معنی که ظواهر حسی برای آن شدیدا بازتاب ذات حقیقی اشیاء هستند.
خلاصه ماشینی:
"این هنر در بخشهایی از این سرزمین پهناور و به علت وجود فرهنگهای قومی گوناگون و تاثیرات فرهنگی بیگانگان،با در نظر داشتن روح و وحدت یافته هنر اسلامی و قرابت آن با ادبیات و عرفان در طول تاریخ وجه معین و متمایزی یافته،اگر چه نگاه به منظره و طبیعت از دوران کهن در نگارههای ایرانی دیده میشود،ولی دوران اوج تحول و تکامل این هنر حدودا در یکصد و هفتاد و پنج سال بوده است(اواخر سده هشتم تا میانه سده دهم هـ.
نگرش نسبت به طبیعت در این دوران تحولی در نگارگری ایرانی به وجود آورد و نقاشان را قادر ساخت تا به فضایی دیگر وارد شوند،ولی این برداشت از نقاشی چین به گونهای تغییر کرد که نقاشی ایران برخلاف نقاشی چینی،هنگام تماشا به بیننده این امکان را نمیدهد که به حیطه درون منظره داخل شود و مثلا خود را تنها شاعر فرزانهای ببیند که در حال تفرج است و یا زائری که محو تماشای طبیعت است.
در نقاشیهای این کتاب قسمتهای پس زمینه با گلها و گیاهان و پرندگان و نقوش تزیینی آرایش شده است در بعضی از جاها شاخهای یا گلی یا بوته علفی به نشانه زمین به کا رفته است(تجویدی،اکبر،نقاشی ایران از کهنترین روزگار تا دوران صفویه،وزارت فرهنگ و هنر 2531،ص 68) (2)-سمک عیار(فرامرز ارجانی)میانه سده هفتم،کتابخانه بادلیان اکسفورد (3)-نفیسی،دکتر نوشیندخت،چشمانداز طبیعت در نگارگری،مجموعه سخنرانیهای دومین کنفرانس نگارگری ایرانی- اسلامی 4731،ص 62 (4)-اسحاقپور،یوسف،مینیاتور ایرانی،جمشید ارجمند،انتشارات فرزان 9731،ص 11 (5)-تجویدی،اکبر،نقاشی ایران از کهنترین روزگار تا دوران صفویه،وزرات فرهنگ و هنر 2531،ص 59 (6)-دیوان(خواجوی کرمانی)797 هـ."