چکیده:
مصورسازی کتب علمی از دیرباز مرسوم بوده و کتابهای علمی باارزشی پس از اسلام در ایران مصور گردیده است.تصاویر این نسخ به دلیل مضمون علمی از ویژگیهای خاصی برخوردار است.یکی از نسخ علمی تصویر شده،کتاب«منافع الحیوان»ابن بختیشوع پزشک و دانشمند نسطوری است.کتاب که مربوط به علم جانورشناسی است فواید و منافع حیوانات مختلف(وحشی و اهلی)را بازگو میکند و بارها نسخهبرداری و مصور شده است.در بین آنها،نسخهی موجود در کتابخانهی مورگان نیویورک اهمیت بیشتری دارد.این نسخه در دورهی ایلخانی مصور شده و در عین ایرانی بودن وجوه مشترکی با نگارههای بین النهرینی،چینی و بیزانسی دارد.این مقاله ضمن بررسی شیوهی تصویرسازی این دوره،بهنحوی مصور کردن تصاویر این نسخه پرداخته است و تفاوت و تشابهات آن را با نگارگری ایرانی بررسی مینماید.در این نسخه،با وجود طبیعتگرا نبودن تصاویر،خصوصیات ظاهری و رفتاری بسیاری از حیوانات در نگارهها بهخوبی به نمایش درآمده و هنرمند ایرانی با وجود دیدگاه انتزاعی،بیان مناسبی از یک متن علمی ارائه داده است.
خلاصه ماشینی:
مروری بر تصویرسازی علمی کتب خطی ایران در دورهی ایلخانی: منافع الحیوان(نسخه مورگان) الهه قادری*دکتر محمد خزایی** چکیده مصورسازی کتب علمی از دیرباز مرسوم بوده و کتابهای علمی باارزشی پس از اسلام در ایران مصور گردیده است.
این مقاله که به معرفی یک نسخه از کتابهای علمی آن زمان در زمینهی جانورشناسی به نام منافع الحیوان این بختیشوع(نسخه موجود در کتابخانه مورگان نیویورک) میپردازد،چگونگی تصاویر و تفاوت و تشابه آن با نگارگری دورهی ایلخانی و میزان موفقیت تصویرسازی این نسخه در حیطهی علم را مورد بررسی قرار میدهد.
شاید (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 4-شتر براساس توصیفی که از حیوان بیان شده ترسیم گردیده و در طراحی بدن آن از ویژگی حیوانات آشنا مانند گاو استفاده گردیده است.
در (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 8-زرافه (به تصویر صفحه مراجعه شود) مورد ثبت رفتارهای حیوانات نیز نمونههای زیبایی مصور گردیده،برای مثال اگر حیوان،موجود پرتحرکی بوده این ویژگی در تصویر بهخوبی نمایش داده شده که در نگارهی مربوط به گوزنها،که تحت نام گاو کوهی مطرح شده،جستوخیز حیوان و تغییرات بدن حیوان را در این نگاره مشاهده میکنیم.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 21-بز کوهی (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 31-افعی شاید بتوان گفت که طراحی حیوانات نه طبیعتگرایی کامل است و نه انتزاعی،بلکه نقاش در عین وفادار بودن به سنت نگارگری ایرانی با تأثیراتی که از هنرمندان دیگر ممالک گرفته تصاویر قابلفهمی را برای بیننده نقاشی کرده است.