چکیده:
این مقاله سعی دارد نزدیکی و همسویی تفاسیر امامیه و معتزله، تعامل و تضارب سازندة
افکار و بهرهگیری اندیشمندان شیعی از آراء تفسیری معتزلی را نشان دهد. بدین جهت
مهمترین و ارزشمندترین آثار تفسیری شیعه یعنی امالی شریف مرتضی، تبیان شیخ طوسی و
جوامع الجامع طبرسی مورد بررسی قرار گرفته و اقتباس و استفادة آنان از تفاسیر
بزرگان معتزله چون رمانی، بلخی، جبایی و زمخشری در کنار نقد سازندة این تفاسیر بیان
شده و ستایش بزرگان هر یک از فریقین از دیگری بویژه ستایش امامیه از آراء تفسیری
معتزله آمده است تا روابط سازنده و سالم پیشینیان روشنتر شود و به نزدیکی مذاهب
اسلامی به یکدیگر و به وحدت مسلمانان کمک گردد.
خلاصه ماشینی:
"بدین جهت مهمترین و ارزشمندترین آثار تفسیری شیعه یعنی امالی شریف مرتضی، تبیان شیخ طوسی و جوامع الجامع طبرسی مورد بررسی قرار گرفته و اقتباس و استفادة آنان از تفاسیر بزرگان معتزله چون رمانی، بلخی، جبایی و زمخشری در کنار نقد سازندة این تفاسیر بیان شده و ستایش بزرگان هر یک از فریقین از دیگری بویژه ستایش امامیه از آراء تفسیری معتزله آمده است تا روابط سازنده و سالم پیشینیان روشنتر شود و به نزدیکی مذاهب اسلامی به یکدیگر و به وحدت مسلمانان کمک گردد.
اکنون به این موارد میپردازیم: 2 ـ امامت علی (ع) در «تفسیر الکشاف» و «جوامع الجامع» طبرسی در موضوعاتی چون امامت، اهل بیت و برخی موارد که معرکه آراء و محل اختلاف است رأی مقبول خود را با استناد به کلام معصومان (ع) بیان میکند که به نمونههایی از آن اشاره میکنیم: طبرسی ذیل آیة: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی …» (مائده/3) ضمن بیان بخشی از مطالب تفسیر کشاف (1/639) روایتی از صادقین (ع) نقل میکند که طبق آن، آیة مورد بحث هنگامی نازل شد که پیامبر (ص)، علی (ع) را در بازگشت از حجة الوداع در غدیر خم به عنوان مقتدای مردمان منصوب ساخت و این آخرین فریضهای بود که نازل گشت (طبرسی، 1/312).
لیکن طبرسی این تفسیر را به سبب عصمت پیامبر (ص) نمیپذیرد و ذکر نام پیامبر را برای شروع کلام و بدان جهت که آن حضرت سبب و وسیلة توبة آنان بوده، دانسته است و برای تأیید نظر خود خبری را از حضرت رضا (ع) روایت کرده که در آن آیة مزبور چنین قرائت شده است: «لقد تاب الله بالنبی علی المهاجرین» (طبرسی، 2/89)."