چکیده:
موضوع تدوین آیات قرآن و اصل حاکم بر آن،از موضوعات مهم علوم قرآنی و اسلامی است.به این موضوع از نگرگاههای مختلف نگریسته شده است.تدوین آیات قرآن کریم دارای وضعیتی روشن است و جدا از آنکه میتوان با تتبع تاریخی و با استفاده از بررسی و تحلیل موضوع از زوایای مختلف به این امر پاسخ داد،تدبر در سیر سخن و شیوهء کلام قرآن نیز به روشنی این امر را نشان میدهد و بر آن صحه میگذارد.این مقاله به سه موضوع میپردازد:ارائهء گزارشی از مسئلهء تدوین آیات قرآن از نگاه محققان اسلامی؛گزارشی از نگاه شکآلود و گاه انکارآمیز برخی از شرقشناسان به موضوع جمع و تدوین آیات قرآن؛ ارائهء نمونه نگاه مفسر معاصر؛آیت الله طالقانی(ر ه)به موضوع تدوین آیات قرآن،به خصوص هنگام تعامل با آیات الهی در متن تفسیر خود و ارائهء چهرهء پیوستهء آنها.
خلاصه ماشینی:
"وی سپس به موضوع اختلاف میان سبک سورهها و نیز لحن سور مکی میپردازد و آن را معلول دو علت میخواند:یکی اینکه محمد در عهد مکی با خصومت دشمنان خود مواجه بود و به واقع امکان پرداختن به جمع و تدوین قرآن کریم را نداشت و دیگر اینکه او عهد آغازین اسلام،جوان بوده و هنوز آمادگی کافی برای«مدیتیشن روحی»نداشته است و تواناییهای روحی وی به تدریج میبایست به تدریج در سورههایی آشکار شود که حاصل مدیتیشنهای طولانی و سوزان وی بودهاند!(همان،581) بارتلمی سپس به صعوبتهای ترتیب بندی سورهها میپردازد و مینویسد:اگر بخواهیم به اخبار مربوط به ترتیب نزول سور مراجعه کنیم،در خواهیم یافت که روایات وارده در خصوص ترتیب سور بسیار مضطرب و لرزاناند و در آن صورت به مانعی سخت و پر خطر برخواهیم خورد.
7 طالقانی(ر ه)در خصوص اسرار ترقی و انحطاط بنی اسرائیل و داستان هبوط آنان به وجود نظم و پیوستگی میان آن آیات قبل تصریح میکند و موضوع نظم و پیوستگی را عنوانی برای سخن خود قرار میدهد و مینویسد: نظم و پیوستگی این آیات با آیات سابق آیات سابق دربارهء هدایت،ایمان و کفر،حقایق ثابت و جامعی از اختلاف معنوی و اخلاقی و سازمان درونی سه گروه را بیان نمود،همین اختلاف است که منشأ اختلافات دیگر شده و جنگها و محرومیتهایی را به بار آورده است(طالقانی،پرتوی از قرآن،58/1) طالقانی،داستان هبوط بنی اسرائیل را در امتداد همان هبوط نخستین نوع بشر از بهشت اولیه میشمارد و مینویسد: اهبطوا مصرا:این هبوط صورت دیگری از هبوط آدم است «اهبطوا بعضکم لبعض عدو: آیه 53»هبوط آدم فردی و از بهشت عقل و فطرت پیامبری و به سبب نزدیکی به شجره و به سوی هبوطگاه تضاد و عداوت بود،این هبوط اجتماعی در مثل داستان یهود و محیط فطرت بدوی و به سبب توجه به تنوع در غذا وبه سوی هبوطگاه ذلت و مسکنت اجتماع منحط و سرپیچی از دستورات خدا و گرفتار و خشم خداست."