خلاصه ماشینی:
"در این مقاله عمدهترین قیام مسلحانه ملت شهیدپرور افغانستان را که عبارتند از:انگیزهها و علل خیزش،نقش تودههای مردم،نقش احزاب و گروههای جهادی، اهداف استراتژیک و آرمانی جهاد،نقش کشورهای بیگانه و در نهایت دستاوردها و پیامدهای پیروزی را به طور خلاصه مورد بازنگری قرار میدهیم: انگیزهها و علل خیزش پس از پیروزیهای چشمگیر مجاهدین و شکست ارتش سرخ شوروی،کمونیستهای داخلی و مقامهای شوروی با صراحت اعتراف کردند که تلاش برای تحمیل ایدئولوژی بیگانه از طریق کشتار بیرحمانه و به تمسخر گرفتن عقاید و سنن مردم و خدشهدار ساختن هویت اسلامی و استقلال ملی عمدهترین انگیزه خیزش توده مسلمان افغانستان بوده است.
لذا اگر مجموع پارامترها را که در تشدید انگیزه قیام مردمی نقش داشتند،برشماریم به این صورت در میآید: باورهای دینی مردم مسلمان افغانستان پس از آگاهی از ماهیت رژیم کودتایی،وابسته به شوروی که مخالف اعتقاد و ایمان آنهاست و از جانب دیگر کمونیستها نیز با مسخره گرفتن عقاید و باورهای مردم،عالمان دینی فتوا دادند که جهاد علیه چنین حکومتی واجب است،و غازیان و کشتهشدگان این کارزار خونین،سرفرازان بارگاه الهی و مستحق بهشت هستند.
البته برخی از گروههای کوچک غیر مذهبی و یا مائوئیستی مانند ساما،سازا،سفزا و شاخههای کوچک منشعب از احزاب ستم ملی و شعله جاوید که از نظر گرایش سیاسی با رژیم حاکم طرفدار شوروی ناسازگار بودند به تحرکات مسلحانه عمدتا در شمال شرق کشور و شهر کابل دست زدند،ولی نظر به اینکه پایگاه مردمی نداشتند به زودی با یکدیگر درگیر شده و به تدریج فرسایش شدند."