چکیده:
جنگهای رده از دیدگاه تاریخی حائز اهمیت فراوان است و در دست داشتن تحلیل صحیحی از این جنگهامیتواند در تحلیل
فرایند گسترش اسلام در سده نخست هجری و نیز جایگاه خلافت در برهه آغازین آن کار باشد. پوشیده نیست که در روایات کهن
تاریخی، ارتداد در مسأله رده به دو معنای خروج از دین، و امتناع از پرداخت مالیات همراه با پذیرش اسلام مطرح بوده و خلط بین این
دو معنا موضوع تاریخی رده را در ابهام قرار داده است. در مقاله حاضر به عنوان دو موضوع پایه برای پژوهش درباره رده، نخست
طرحی برای ردهبندی گزارشهای کهن رده براساس تفکیک این دو معنا ارائه شده و سپس قدیمترین منابع تاریخی درباره جنگهای رده
معرفی شدهاست.
خلاصه ماشینی:
"با وجود این، روایات دسته دوم میتوانند از نظر دلالت مورد گفتوگو قرار گیرند؛ چه روایت زهری، ابنشبه و دیگران نشان میدهد که ارتداد در گزارش جنگهای رده در بسیاری از موارد به معنای اصطلاحی خود به کار نرفته است؛ ولی این احتمال وجود دارد که اقلیتی از قبایل عرب واقعا مرتد شده و مثلا گرد پیامبری دروغین اجتماع کرده باشند.
سیف بن عمر که گزارشهای او در باب وقایع گوناگون صدر اسلام بیشترین هماهنگی را با مواضع عثمانیه داشته است، از سوی عالمان اهل سنت با برخوردی دو گانه مواجه بوده است؛ از سویی گزارشهای او در سطح وسیعی مورد استفاده طبری در بخش صدر اسلام از تاریخ خود قرار گرفته و از دگر سو اعتبار او در نقل اخبار به شدت مورد تردید و نقد قرار داشته است (مثلا نک : ذهبی، میزان الاعتدال، 2/255-256).
در این کتاب به وقایع مربوط به رده و نیز فتوح خلفای سهگانه پرداخته شده و عمدهترین مأخذ طبری در نقل مباحث رده بوده و احتمالا تمامی مضامین آن را در تاریخ خود نقل کرده است.
کتابی با عنوان کتاب الرده واقدی در 1409ق/ 1989م به کوشش محمد حمیدالله در پاریس به چاپ رسیده است؛ اما این دیدگاه نیز وجود دارد که این اثر بخشی از کتاب الفتوح ابناعثم کوفی است (جونز، 13؛ دائرة المعارف الاسلامیة الکبری، 2/402).
به هر تقدیر اخباری که طبری در تاریخ خود در مبحث مربوط به رده به نقل از ابوزید عمر بن شبه آورده است، به احتمال قوی باید برگرفته از بخش یافتنشده تاریخ المدینه بوده باشد؛ باید در نظر داشت که فهرستنویسانی چون ابنندیم، در شمار آثار ابنشبه به اثری با موضوع مستقل رده اشاره نکردهاند."