چکیده:
هدف از نگارش این مقاله توصیف شهر و تجربه مدرنیته در ایران پس از انقلاب از دریچه سینماست. در واقع قصد داریم با میانجی گری سینما و تصویری که از شهر ارائه کرده، تاملی انتقادی داشته باشیم بر تجربه مدرنیته در ایران بعد از انقلاب، چراکه شهر تهران در آثار سینمایی همواره نماد امری مدرن و در تقابل با سنت قرار گرفته است.آرای تنی چند از اندیشمندان انتقادی همچون تضاد و تناقض درونی مدرنیسم در اندیشه برمن، تراژدی فرهنگ مدرن، فرهنگ عینی و فرهنگ ذهنی در اندیشه زیمل، چهارچوب نظری این مقاله را تشکیل داده است. علاوه بر آن مفاهیمی همچون ازخودبیگانگی و بت وارگی در آرای مارکس برای تحلیل فیلم ها به کار گرفته شده است. هدف این است که با کمک گرفتن از این چهارچوب نظری و مفاهیم مرتبط با آن در قاب سینما به درکی انتقادی از مدرنیته شهری در ایران پس از انقلاب دست یابیم. بدین منظور فیلم هایی را مطالعه کردیم که شهر در کانون آن قرار داشتند. در هر دهه چند فیلم نمایا انتخاب شدند و سپس با کمک روش تفسیر انتقادی به نقد و تحلیل تصویر شهر تهران در سینمای بعد از انقلاب پرداختیم.
خلاصه ماشینی:
"پس از اشارهای کوتاه به زمینههای اجتماعی تصویر شهر در سینمای ایران از آغاز تولدتا سالهای پیش از انقلاب با انتخاب چند فیلم شهری از سه دهه بعد از انقلاب اسلامی کهمعتقدیم از شهریترین آثار سینمایی این دوره به شمار میروند،تلاش کردیم تا فارغ از قصدتعمیم،با روش انتقادی درباره کلیت جامعه و شهری در گذار از مدرنیته سخن بگوییم.
اما نکته اینجاست که این جنبه از زندگی فرد به شکلی معماوار با همان جنبۀبیانی نفس گره خورده است،از اینرو گرچه فرد میکوشد با اتخاذ انواع راهکارهای ذهنی و عینی،فردیت و هستی خود را در آشوب متحرک شهر حفظ کند،ولی ناگزیر برای ایجاد تمایز و ابزار وجودخویش به محتوای همان فرهنگ عینی و کلانشهر توسل میجوید و آنها را بیان میکند،یعنی فرد ازطریق تصدیق و بیانبخشی از محتوای کلانشهر میکوشد برای خود نوعی آزادی عمل مهیا سازد وزندگیاش را بنا بهسرشت درونی خود تعیین کند(گنجی،1386:81)و این دقیقا همان کاری استکه استاد«شبهای روشن»قصد انجامش را دارد.
به تمامی مظاهر سنتی با حسرتینوستالوژیک نگاه میکنذ؛حسرتی که در این جملۀ سلطان نهفته که میگوید:خونهها خرابمیشن،جاش بهتر ساخته میشه،اما با پول بیشتر،کی پول بیشتر پیش ما بوده؟» با وجود این،برخی از ویژگیهای طرح شده توسط برمن،به عنوان ویژگیهای مدرنیسم درسینمای شهری ایران قابل مشاهده است که مهمترین آنها دگردیسی ارزشهاست که با بحثفرهنگ پولی زیمل نیز مشابهت دارد."