خلاصه ماشینی:
"مسلمانان،نخستین کسانی هستند که درصدد جمعآوری و تدوین معلومات شیمیایی برآمدند و مخصوصا جابر بنحیان صاحب کتاب الکیمیا و کاشف جوهر شوره و تیزاب و محمد زکریایرازی،کیمیاگر و پزشک ایرانی که اروپائیان او را رازس11میخوانند،با پیداکردن جوهر گوگرد بنام(زیت الزاج)و الکل و تحقیقات زیاد و نوشتنکتابهای زیادی(نزدیک 15 جلد)که معروفترین آنها سر الاسرار و کتابالاکسیر است،کیمیاگری را سر و صورت رونق تازه داد،در اروپا نیزکیمیاگرانی که مهمترین آنها براند12کیمیاگر هابورکی کاشف فسفر وکاواندیش13و غیره هستند،برای بدست آوردن اکسیر به هر راهی متوسلشدند مثلا براند در ضمن جستجوی اکسیر،از تقطیر ادرار،فسفر بدستآورد.
در قرن 15 دخالت شیمی در پزشکی که از زمان محمد زکریایرازی،به سعی این دانشمند بزرگ شروع شده بود،رسمی گردیدیعنی کیمیاگری بدست پزشکان افتاد چنانکه پاراسلسوس دانشمندسوئدی،رسما اظهار داشت که کیمیاگری صنعت ساختن زر نیست،بلکه دستورات ساختن داروهاست و مطابق عقیده او،بدن انساندارای مقدار معینی گوگرد و جیوه و نمک است و سلامتی،مربوطبه ثابت بودن نسبت این اجسام است و بیماریها از تغییر نسبت اینمواد پیدا میشود،پس درمان آنها نیز باید به کمک همین داروهایشیمیایی باشد و این عقیده تا اواخر قرن 17 باقی بود.
نتیجهگیری ذکر تاریخچه کیمیا در دیباچه کتاب درسی برای آشناییشاگردان با تاریخ کیمیا بسیار مفید بوده اما ظاهرا اشتباهاتیدر مقدمه کتاب اول به چشم میخورد:1-درباره واژهکیمیا هنوز بین زبانشناسان و تاریخپژوهان شیمی اختلافوجود دارد،برخی آن را واژه یونانی و برخی دیگر واژه مصریمیدانند،به همین دلیل نمیتوان بهطور قطع معنی خاصیبه این واژه،اطلاق نمود172-علیرغم توجه کیمیاگرانبه تبدیل فلزات کم ارزش به طلا،کیمیا در طی قرنها،منشا بسیاری از صنایع بوده،ازجمله رنگرزی،سفالسازی شیشهسازی،..."