چکیده:
تفکر و تعقل ارزشمند و خلاق در اسلام، اساس ایمان و موجب سعادت ابدی است؛ ازاینرو شکل گیری و استمرار این تفکر وتعقل از مبانی و بسترهای فردی، خانوادگی ، اجتماعی و حکومتی برخوردار است که در این مقاله ، عمدتا، به دو محور فردی و خانوادگی پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"از سه وقت یاد شده،شب زندهداری و استفاده بهینه از آن،مهمترین وقت مبارک برای پژوهش و تغذیه معرفتی و معنوی است؛ازاینرو،نور چشمی و پاداشی برای شب زندهداران مقدر شده است که از محاسبه و ارزیابی عقل حسابگر دنیوی،خارج است: {/"فلا تعلم نفس ما أخفی لهم من قرۀ اعین جزاء بما کانوا یعملون"/}(سجده17/) پرور شب در شکلگیری اندیشههای پایدارتر و تصمیمهای قاطع و مستحکم و ریشهدارتر معرفی شده است: {/"إن ناشئۀ اللیل هی أشد وطأ و أقوم قیلا"/}(مزمل4/) علاوه بر آن،ضرورت تلاشها و امور اجرایی در روز و طبعا عدم وجود فرصتهای مناسب تفکر ارزشمند و خلاق،دلیل دیگر استفاده از شب میباشد: {/"إن لک فی النهار سبحا طویلا"/}(مزمل5/) ممکن است تصور شود ظهور آیات در زمینه اصلاح امر أخروی است و پژوهشهای علوم دنیوی را در برنمیگیرد؛حال آنکه باید توجه داشت در منطق اسلام،اصلاح امور دنیا و بندگان خدا در راستای آخرت نیز امری أخروی است و در مسیر کسب راضی الهی به شمار میآید: {/"إعمل لدنیاک کأنک تعیش أبدا و اعمل لآخرتک کأنک تموت غدا"/}(نوری،146/1) نکته اساسی،تعادل پژوهشهای دنیوی و اخروی است که دارا بودن حد اقل معرفت دینی ضروری و حفظ حد اقل حیات معنوی دینی در شخصیت پژوهشگر مسلمان،شرط پژوهشهای علمی-دنیوی مرضی خدا است تا چه رسد به پژوهشهای علمی-اخروی که طبعا مورد تأکید است: {/"و لو أن أهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الأرض و لکن کذبوا فأخذناهم بما کانوا یکسبون"/}(اعراف96/) رسیدگی به احوال فقراء و محرمان در منطق اسلامی رسیدگی به احوال فقراء و محرومان،یکی از دو کلید اساسی اصلاح امور دنیا و آخرت است و کلید اساسی دیگر بر پای داشتن نماز میباشد که در جایجای قرآن کریم بر این دو تأکید دارد: {/"هدی للمتقین الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوۀ و مما رزقناهم ینفقون"/}(بقره2/-3) ملاحظه میشود:نتیجه تلبس به این دو تکلیف،در کنار ایمان،همان تقوای الهی است که خیر دنیا و آخرت را رقم میزند: {/"و لو أن اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الأرض..."