چکیده:
بخش عمده ای از آیات قرآن کریم به احکام و قوانین شرعی مورد نیاز بشر در موضوعات مختلف، اعم از موضوعات عبادی، سیاسی، اقتصادی، قضایی و کیفری اختصاص دارد که در اصطلاح مفسران و فقیهان اسلامی به «آیات الاحکام» شهرت یافته است. اما در این که این آیات چه تعداد است از دیر باز در میان عالمان اسلامی اختلاف است و هر یک آرای متفاوتی را دراین باره ارایه داده اند که مجموع این دیدگاه ها به پنج نظریه عمده باز می گردد. مشهور عالمان شیعه و اهل سنت شمار این آیات را 500 دانسته و برخی تعداد این آیات را کم تر و عده ای بیش تر از این تعداد عنوان کرده اند. برخی تعداد آیات فقهی قرآن را با توجه به ذوق و قریحه افراد متغیر دانسته و عده ای نیز برآنند که همه آیات قرآن کریم جزء آیات الاحکام است. به نظر می رسد هیچ یک از این نظریات پنج گانه بر اساس تحقیق دقیق و تفحص کامل آیات قرآن ارایه نگردیده و نظریه صحیح در این باره، دیدگاهی به جز دیدگاه های پنج گانه مذکور است. در این تحقیق، ضمن اشاره به دیدگاه های متعدد مطرح در این باره و نقد آن ها، دیدگاه صحیح همراه با دلایل اثبات آن ارایه گردیده است.
The major part of the Qur'anic verses is devoted to the human needed religious commandments including political، economic، judicial، penal instructions which are known among Islamic jurists and commentators as “the Ayat al-Ahkam”. But about the exact number of these verses، there is a long dispute among Islamic scholars which their viewpoints are categorized into five main theories. Most Shia and Sunni scholars consider the number of these verses as five hundred، whereas some have announced them fewer and some have recognized more than this number، and also a group of Islamic scholars have considered the number of these verses changeable according to the changing tastes and talents of individuals، and some believe that all of the Quran verses are the Ayat al-Ahkam. But none of these theories appear to be based on careful research and investigation and the correct theory is a different one. In this article، these five views and their criticisms in addition to the correct view beside the reasons to justify it are presented.
خلاصه ماشینی:
"سه دیدگاه نخست که آیات الاحکام قرآن کریم را پانصد آیه یا کـم تـر و یـا انـدکی بیش تراز آن دانسته نیز غیر قابل پذیرش است ؛زیرا: اولا:بسیاری از پیروان این نظریات ، از جمله پیروان نظریه مشـهور میـان مفسـران و فقیهان اسلامی، قرآن کریم را تنها از نگاه موضـوعات محـدود رایـج در فقـه و تفاسـیر آیات الاحکام که غالبا از موضوع طهارت آغاز و به دیات ختم میشود؛بررسی کـرده و تنها آیات مربوط به همین موضوعات را استخراج کرده اند؛در حـالی کـه حکـم فقهـی بسیاری از موضوعات فقهی مورد نیـاز بشـر کـه در قـرآن و روایـات آمـده اسـت ، بـه موضوعات ذکر شده محدود نبوده ،بلکه موضوعات و مباحث فقهی فراوان دیگری نیـز وجود دارد که میتوان حکم آن ها را از آیات قرآن و روایات استفاده کرد.
٢. انضمام آیات فروعات عملی دیگر به آیات الاحکام چنان که اشاره گردید،مشی غالب و رایج در میان مفسـران و فقیهـان شـیعه و اهـل سنت آن است که تنها موضوعات خاصـی را در منـابع آیـات الاحکـام و فقـه بررسـی کرده اند که این موضوعات در فقه شیعه از کتاب طهارت آغاز و بـه کتـاب دیـات خـتم میشود و موضوعات فقهی در منابع اهل سنت نیز با اندک تفاوتی همین مقدار اسـت و فقیهان اسلامی بر اساس همین موضوعات ،به آیات قرآن مراجعه کـرده و آیـات فقهـی این کتاب الاهی را استخراج کرده اند؛ در حالی که موضوعات فقهی مربوط به فروعـات عملی به موضوعات رایج در فقه محدود نیسـت ، بلکـه مباحـث و موضـوعات فـراوان دیگری نیز وجود دارد که جزء فروعات عملی قـرار داشـته و در قـرآن و روایـات ، بـه احکام فقهی آن ها اشاره شده است ."