چکیده:
جندیشاپور یکی از مهمترین شهرهای ایران- چه دوران باستان و چه پس از اسلام- بود که در استان خوزستان و در نزدیکی شهرهای دزفول، شوش و شوشتر قرار داشت. این شهر در اوایل دورهی ساسانی تأسیس شد و رونق قابل توجهی پیدا کرد و به عنوان یکی از کانونهای مهم سیاسی (چون نبرد روم با ایران، جنبش مانی، شورش انوشزاد، فتح آن توسط مسلمانان و ...)، تحولات اجتماعی- فرهنگی (چون اسکان اسرای رومی، وجود عناصر مختلف نژادی، زبانی و مذهبی، تأسیس مراکز علمی همچون دانشگاه جندیشاپور و ...) و اقتصادی (چون توسعه صنعت و تجارت (به ویژه پارچه بافی) و کشاورزی (کشت نیشکر، برنج و ...)) مطرح بود. که در این مقاله به شرح و تفصیل آن خواهیم پرداخت. این مقاله به شیوه توصیفی و تحلیلی و به روش کتابخانهای تدوین شده است.
خلاصه ماشینی:
"c om - کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شهید چمران اهوازدریافت مقاله:23/12/91 پذیرش مقاله:04/02/92 مقدمه: جندی شاپور یکی از مراکز مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از بدو تأسیس تا افول این شهر به شمار میرفته است.
طبری در ذیل حوادث سال 263 هجری اینگونه آورده است: «وقتی یعقوب لیث به جندی شاپور رسید، آنجا فرود آمد و هر که از جانب سلطان [خلیفه] در آن ناحیه بود برفت و او از جانب خویش یکی را به نام حصن پسر عنبر به اهواز فرستاد» (طبری، 1375، ج 15: 6494) و «آنجا مقام کرد» (استخری، 1368: 92؛ ابنحوقل، 1345: 28؛ بیضاوی، 1382: 87؛ لسترنج، 1346: 256).
ظاهرا پس از آمدن اسرای رومی به این سرزمین و ترکیب عناصر هنری و رومی سبکی خاص در هنر (بخصوص پارچهبافی و ساختمان سازی) پدیدار شد که تأثیر عمدهای در رونق تجارت و صنعت این شهر در دوران ساسانی و حتی تا قرون نخستین اسلامی داشت و به قول پیگو لوسکایا «جندی شاپور یکی از بزرگترین و ثروتمندترین شهرهای ایران بشمار میرفت» (لوسکایا، 1367: 444).
از مهمترین دلایلی که موجب این جایگاه شده بود: موقعیت استراتژیک شهر؛ که نقطه اتصال راههایی بوده است که از مغرب، جنوب و مرکز امپراتوری به آنجا منتهی میشد، و وجود استحکامات و همچنین خوار و بار فراوان بود که گاهی جندی شاپور را از تیسفون نیز برتر مینمایاند."