چکیده:
قرآن کریم برای نماز، آثار فراوانی بیان کرده که بیشتر نمازگزاران از آن بیبهره یا کمبهرهاند. آنچه موجب این امر میگردد موانعی است که نمازگزار برای دستیابی به آثار نماز با آن مواجه میشود. بخشی از این موانع، گرایشها و حالتهای درونی هستند که در بهره بردن نمازگزار از آثار نماز خلل ایجاد میکند. نوشتار حاضر به دنبال شناسایی عوامل این آسیب از دیدگاه قرآن است. این پژوهش با بررسی آیات قرآن، به شناسایی و استخراج این موانع میپردازد و سپس چگونگی مانعیت برای آثاری را شناسایی و تحلیل میکند که به واسطه این موانع انگیزشی، معدوم یا مخدوش میشود. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی، به این موضوع پرداخته است. موانع انگیزشی حاصل این پژوهش «ریا»، «تکبر»، «نترسیدن از عذاب الهی» و «سستی و کسالت» است که برخی از آثار نماز همچون «آرامش» و «زندگی سعادتمندانة دنیوی» را مخدوش یا معدوم میکند.
خلاصه ماشینی:
"ب) اثر مخدوش یا معدوم در اثر نبود اشفاق در بررسی آثاری که تحت تأثیر نبود ترس از عذاب الهی مخدوش میشود، تنها به یک اثر دست یافتیم که به تبیین و تحلیل نحوة مانع بودن آن در این اثر خواهیم پرداخت: بازدارندگی از زشتیها با توجه به آیة شریفة 45 سورة «عنکبوت» که میفرماید: «اتل ما أوحی إلیک من الکتاب وأقم الصلاة إن الصلاة تنهی عن الفحشاء والمنکر ولذکر الله أکبر والله یعلم ما تصنعون»، بیان شد که طبیعت نماز در بازدارندگی از فحشا و منکرات به نحو اقتضایی تأثیر دارد و نمازگزار و ویژگیهای اوست که میزان بهرهمندی از این اثر را تعیین میکند.
نمازگزاری که با کسالت و در نتیجه، بیتوجه به نماز میایستد و در حالی نماز را، که مصداق ذکر الهی است، بجا میآورد که به لحاظ روحی و انگیزه، کسالت و سستی دارد، به هر میزان که این کسالت و سستی او موجب غفلت و اعراض از ذکر الهی شود، از زندگی سعادتمندانه و رفاه دنیوی دور یا محروم میگردد؛ زیرا با وجود اینکه در حال نماز است، ذاکر خداوند متعال نیست، بلکه روح و روانش آشفته و خسته و یا مشغول به امور پراکندة دیگری است، و بنابر قاعدة تکوینی که از آیه استظهار میشود، چنین نمازگزاری از یاد خدا اعراض کرده است و اعراض موجب محروم شدن او از اسباب و لوازمی میشود که در زندگی سعادتمندانهاش نقش دارد.
نماز هم، که عبادت و ذکر الهی است، اگر با کسالت و بیمیلی ادا شود، انس با حق تعالی و ذکر الهی و آثار آن محقق نخواهد شد، و یکی از آثاری که در این حالت از دست خواهد رفت اطمینان و آرامش قلبی حاصل از ذکر خداوند است؛ زیرا چنین نمازگزاری تنها صورتی از نماز را برای رفع تکلیف بجا آورده است، درحالیکه توجهش یا به خود و تصورات و تخیلات ذهنیاش بوده است، یا به دیگران."