چکیده:
شاید به ندرت بتوان کسی را یافت که قائل به دوساحتی بودن انسان نباشد؛ زیرا این مسئلهای وجدانی و فطری است. تمام ادیان آسمانی، با پذیرش اصل بحث، برای تبیین آن مطالبی بیان کردهاند که در کتابهای مقدس آنها نمود پیدا کرده است. آیین زرتشت، یکی از این ادیان است که در کتاب مقدس خود، یعنی اوستا مطالب قابلتوجهی در مورد بعد دوم انسان؛ یعنی روح و جان بیان کرده است. این نوشتار، به روش تحلیلی ـ توصیفی ضمن بیان پنجگانه بودن نیروهای مینوئی (روحانی، معنوی)، که شامل «اهو، دئنا، بئوذ، اوروان و فروشی» هستند و بیان تعاریف و مستندات متون مقدسی آنها و بیان دیدگاههای نویسندگان و محققان آیین زرتشت و بیان برخی اختلافات جزئی در این زمینه، به بررسی و تحلیل فرضهای مختلف، در باب یکی بودن یا چندگانه بودن این نیروها پرداخته است. فرضهای پنجگانه در این زمینه مطرح شده و هریک به صورت جداگانه تحلیل و بررسی شده است. در پایان، با توجه به مستندات موجود در متون مقدس زرتشتی و دیدگاههای زرتشتپژوهان در این زمینه، بر چندگانه بودن این نیروها از دیدگاه زرتشتیان رسیده است.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار، به روش تحلیلی ـ توصیفی ضمن بیان پنجگانه بودن نیروهای مینوئی (روحانی، معنوی)، که شامل «اهو، دئنا، بئوذ، اوروان و فروشی» هستند و بیان تعاریف و مستندات متون مقدسی آنها و بیان دیدگاههای نویسندگان و محققان آیین زرتشت و بیان برخی اختلافات جزئی در این زمینه، به بررسی و تحلیل فرضهای مختلف، در باب یکی بودن یا چندگانه بودن این نیروها پرداخته است.
واژگان اوستایی برای بعد غیرمادی انسان بنابر نوشته اوستا و باورهای ایران باستان، وجود انسان از تن مادی و چند نیروی (گوهر، اجزاء، قوه) مینوئی (روحانی، معنوی) تشکیل شده است که هریک از آنها، در زندگی انسان نقش مهم و متفاوتی را ایفا میکنند.
شخص زرتشتی، باید به هر دو بعد جسم و روح توجه کند، به همین معنای اخیر است؛ یعنی انسان علاوه بر بدن مادی، یک حقیقت غیرمادی دارد که دارای شئون و درجات گوناگون است که برای هریک از این شئون و مراتب، نامی اطلاق شده است.
ازآنجاکه قائل شدن به پنج نیروی مینوی برای انسان، محذورات عقلی بالا به دنبال دارد، و از سوی دیگر، زرتشتیان خود را پیرو آیین آسمانی دانسته و گاهان را تنها متن منسوب به زرتشت پیامبر میدانند و در گاهان، سخنی از فروهر و بئوذ (بوی) نیامده است، این احتمال نیکوست که در آیین زرتشت نیز مانند اسلام، انسان علاوه بر بدن مادی، حقیقت واحدی به نام «نفس» یا «روح» دارد که دارای شئون یا مراتب متعدد است.