چکیده:
ادبیات اقتصاد سایه بر نقش بیکاری بر رشد فعالیتهای غیر قانونی – اقتصاد سایه – تاکید دارد. گرچه مطالعات مختلفی در شناسایی عوامل موثر بر رشد اقتصاد سایه انجام شده است؛ اما بهطور محدودی اثر مستقیم نرخ بیکاری بر اقتصاد سایه از لحاظ تجربی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله ابتدا با استفاده از روش تقاضای پول اندازه اقتصاد سایه در ایران طی سالهای (1355-1394) برآورد میشود و سپس با توجه به نقش بار مالیاتی و نرخ بیکاری در شکل گیری اقتصاد سایه، میزان اثر متغیرهای توضیح دهنده اقتصاد سایه در واریانس آن در ایران اندازهگیری میشوند. نتایج حاصل از تخمین رابطه تقاضای پول در چارچوب مدل خودرگرسیون با وقفه توزیعی نشان می-دهند: اولا: بهطور متوسط 35/16 درصد از تولید رسمی به فعالیتهای اقتصاد سایه اختصاص دارد و نسبت اقتصاد سایه به تولید ناخالص داخلی در دوره تحت بررسی افزایش یافته است. ثانیا: بار مالیاتی و نرخ بیکاری دارای اثر مثبت و معنیداری بر اندازه اقتصاد سایه هستند ثالثا اثر مستقیم و معنیدار نرخ بیکاری بر روند اقتصاد سایه تایید میشود و بر اساس یافتههای حاصل از تجزیه اندازه اقتصاد سایه بر حسب عوامل تشکیل دهنده آن، بهطور متوسط در دوره تحت بررسی،7 درصد از تغییرات اقتصاد سایه در ایران به طور مستقیم ناشی از تغییرات نرخ بیکاری بوده است.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله ابتدا با استفاده از روش تقاضاي پول اندازه اقتصاد سايه در ايـران طي سالهاي (١٣٥٥-١٣٩٤) برآورد ميشود و سپس با توجه به نقش بار مالياتي و نرخ بيکاري در شکل گيري اقتصاد سايه ، ميزان اثر متغيرهاي توضيح دهنده اقتصاد سايه در واريانس آن در ايران اندازهگيري ميشوند.
ثانيـا: بـار ماليـاتي و نـرخ بيکـاري داراي اثـر مثبـت و معنيداري بر اندازه اقتصاد سايه هستند ثالثا اثر مستقيم و معنيدار نرخ بيکاري بر روند اقتصاد سايه تأييد ميشود و براساس يافته هاي حاصل از تجزيه اندازه اقتصـاد سـايه بـر حسـب عوامـل تشکيل دهنده آن، به طور متوسط در دوره تحت بررسي، ٧ درصـد از تغييـرات اقتصـاد سـايه در ايران به طور مستقيم ناشي از تغييرات نرخ بيکاري بوده است .
با توجه به آن کـه بخشي از فعاليت هاي اقتصادي در ايران به صورت غيرقانوني در بخش سايه انجام ميشود (مدينا و اشنايدر، ٢٠١٨ و پيرايي و رجايي ٦، ٢٠١٥) اين پرسش مطرح است که آيا اثـر مثبت نرخ بيکاري بر رشد اقتصاد سايه در ايران تأييد ميشود؟ بيکاري در اندازه اقتصاد سايه در ايران چه نقشي دارد و چه ميـزان از اقتصـاد سـايه بـه طـور مسـتقيم ناشـي از بيکاري است ؟ براي پاسخ به اين پرسش در اين مقاله ابتدا حجم اقتصاد سايه در ايران با استفاده از روش پولي بـرآورد مـيشـود.
آنها با برآورد مدل تصـحيح خطاي برداري در چارچوب تابع تقاضاي پول بر اساس دادههاي فصـلي رومـاني در دوره ٢٠٠٢/٢-٢٠٠٠/١ دريافتند نرخ بيکاري در کوتـاهمـدت داراي اثـر منفـي معنـيدار بـر اقتصاد سايه و در بلندمدت داراي اثر مثبت معنيدار بـر اقتصـاد سـايه در نمونـه تحـت بررسي است ؛ اين نتيجه در کوتـاهمـدت از طريـق بـزرگتـر بـودن اثـر درآمـدي از اثـر جانشيني بيکاري بر اقتصاد سايه توجيه ميشود.