چکیده:
«شعر حجم» یکی از گونههای شعر امروز به شمار میآید. ایننوعشعر، زمانی به وجود آمد که شاعرانِ «موج نو»، رویکردِ زبانی متفاوتی را در شعر آغاز کرده بودند. یداله رویایی و چند تن از شاعران، پس از «موج نو»، جریان «شعر حجم» را شکل دادند. آنان به طور همزمان در دو عرصۀ شاعری و نظریهپردازی فعالیت نمودند. رویایی به عنوان شاخصترین نظریهپرداز و شاعرِ شناخته شدۀ «شعر حجم»، هم به تبیین و معرفی شاخصههای این نوع شعر پرداخت؛ هم تلاش نمود اشعاری منطبق بر آرا و نظریات خود بسراید. ماحصل اینفرایند، ارایۀ تعریفی تازه از شعر و خلق اشعاری فُرمگرا، ساختارشکنانه و مبتنی بر هنجارگریزی و تجربههای نامتعارف زبانی است. ایننوعشعر، دارای گونهای از ابهام است و بنا به ادعای رویایی، بر مبنای سه اصلِ «فاصله»، «ایجاز» و «حرکت» نظام مییابد. «شعر حجم» به جای عرضۀ معنایی معلوم یا ارایۀ تصویر و مضمونی خاص، به دنبال ایجادِ حجم یا فاصلهای در ذهن مخاطب است. خواننده مکلف است با تلاش ذهنیِ خود، میان واژگان و نش
«شعر حجم» یکی از گونههای شعر امروز به شمار میآید. ایننوعشعر، زمانی به وجود آمد که شاعرانِ «موج نو»، رویکردِ زبانی متفاوتی را در شعر آغاز کرده بودند. یدالله رویایی و چند تن از شاعران، پس از «موج نو»، جریان «شعر حجم» را شکل دادند. آنان به طور همزمان در دو عرصۀ شاعری و نظریهپردازی فعالیّت نمودند. رویایی به عنوان شاخصترین نظریهپرداز و شاعرِ شناخته شدۀ «شعر حجم»، هم به تبیین و معرفی شاخصههای این نوع شعر پرداخت؛ هم تلاش نمود اشعاری منطبق بر آرا و نظریات خود بسراید. ماحصل اینفرایند، ارایۀ تعریفی تازه از شعر و خلق اشعاری فُرمگرا، ساختارشکنانه و مبتنی بر هنجارگریزی و تجربههای نامتعارف زبانی است. ایننوعشعر، دارای گونهای از ابهام است و بنا به ادعای رویایی، بر مبنای سه اصلِ «فاصله»، «ایجاز» و «حرکت» نظام مییابد. «شعر حجم» به جای عرضۀ معنایی معلوم یا ارایۀ تصویر و مضمونی خاص، به دنبال ایجادِ حجم یا فاصلهای در ذهن مخاطب است.خواننده مکلّف است با تلاش ذهنیِ خود، میان واژگان و نشانههای ناهمگون شعر، ارتباط ایجاد کند و از این طریق به تداعی، معنا و یا تصور و تصویری غیر منتظره دست یابد. در اینمقاله، ضمن تبیینِ مختصات «شعر حجم» و تحلیل نمونههایی از اشعار رویایی، تلاش شده چگونگی برخورد او با زبان و عناصر شعری مورد بررسی قرار گیرد.
انههای ناهمگون شعر، ارتباط ایجاد کند و از این طریق به تداعی، معنا و یا تصور و تصویری غیر منتظره دست یابد. در اینمقاله، ضمن تبیینِ مختصات «شعر حجم» و تحلیل نمونههایی از اشعار رویایی، تلاش شده چگونگی برخورد او با زبان و عناصر شعری مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
رويايي به عنوان شاخص ترين نظريه پرداز و شاعر شناخته شدة «شعر حجم »، هم به تبيين و معرفي شاخصه هاي اين نوع شعر پرداخت ؛ هم تلاش نمود اشعاري منطبق بر آرا و نظريات خود بسرايد.
خواننده مکلف است با تلاش ذهني خود، ميان واژگان و نشانه هاي ناهمگون شعر، ارتباط ايجاد کند و از اين طريق به تداعي، معنا و يا تصور و تصويري غير منتظره دست يابد.
خواننده مکلف است به وسيلۀ تلاش ذهني خود، ميان واژگان و نشانه هاي شعر، ارتباط ايجادکند؛ يعني اين که ايجاد رابطه به خواننده واگذار ميشود(رويايي،١٣٥٧: ٣٥٠) و خواننده از اين طريق به تداعي، معنا و يا تصور و تصويري غير منتظره دست مييابد: «در اوج خود کبوتر/ ترتيب پله ها را باور نميکند/ و دختران آبي،/ وقتي که آسمان را مي - بافند/ او در ميان بال و هوا خود را/ ول ميکند ميان بال و هوا«(رويايي،١٣٤٦: ٧١) اين شعر که از چند واژة محدود شکل گرفته ، داراي ساختاري نامأنوس و به تعبير رويايي، داراي ابعاد سه گانۀ فاصله ، ايجاز و حرکت است .
رويايي که نقشي تعيين کننده براي خواننده قايل است و او را در خلق نهايي معناي شعر، سهيم ميداند، به اين نکته توجه ندارد که خواننده ميتواند حتي از واژه هاي عادي که ظرفيت سمبول شدن را به طور کافي نيافته اند، بي - توجه به اين که شاعر، آن را در قالب سمبول ارايه کرده ؛ يا نکرده ، درکي سمبوليک داشته باشد: «آنگاه کوير مشکل را/ از فاصله ساختند/ آغاز مرغ بود/ آغاز بال پايدار/ و مرغ اول جهان ناگاه / وقتي که کوير مشکل را/ از فاصله ساختند/ فريادي سخت برکشيد/ و سمت شن ها را آشفت / فرياد ميان آب افتاد/ و آب/ زمزمۀ تارهاي صوتي را لرزاند/ و حافظۀ قنات را باد آزرد/ وقتي که تارهاي صوتي/ در گوشت آب/ ميلرزيد.