چکیده:
در نظام حقوقی اسلام، تأسیس نهاد خانواده با عقد نکاح صورت می گیرد. شارع ضمن عقد نکاح، حقوق و تکالیفی را برای هر یک از زوجین درنظر گرفته است. از آنجا که تبیین این حقوق و تکالیف با تعریف و ماهیّت عقد نکاح ارتباط مستقیم دارد، بررسی جایگاه و چیستی این عقد از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. مشهور فقهای امامیّه به واسطه جریان حقّ حبس و وجود مهریه و نفقه در نکاح، آن را نوعی قرارداد مبنی بر معاوضه قلمداد می کنند. در مقابل، شماری نیز نکاح را قراردادی غیر معاوضی یا شبه معاوضی می دانند. مقاله حاضر درصدد است ضمن بازنگری در تعریف نکاح، پیامد ها، حقوق و تکالیف زوجین را بررسی کند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که نکاح چیزی جز تعهّد زوجین بر تشکیل زندگی مشترک نیست. از اینرو، با وجود جریان برخی احکام به ظاهر معاوضی در آن، ماهیّتی غیر معاوضی داشته، مهریه، نفقه و حق بهره وری جنسی، عوض یکدیگر در عقد و جزو ماهیّت اصلی آن به شمار نمی روند، بلکه بخشی از تعهّدات متقابل زوجین نسبت به زندگی مشترک با یکدیگر، و نتیجه دو تعهّدی بودن عقد نکاح است.
In the legal system of Islam, establishment of family’s institution is carried out by marriage. While marrying the lawgiver considers rights and duties for each of the couples. Since the explanation of these rights and duties is directly related to the definition and nature of the marriage, study the position and the nature of the marriage contract is important. The dominant of Imamieh jurists consider it as a contract based on barter due to the right of imprisonment and dowry and alimony. On the other hand, some consider it as naked contract. This article aims to study the consequences, rights and duties of couples by reviewing the definition of marriage. The findings show that marriage is nothing except couples' commitment to the formation of a common life. Therefore despite the existence of some rules apparently conventional, it has unconventional nature; dowry, alimony and the right to sexual productivity don’t consider as a component of marriage and its nature, but rather they are considered as a part of the mutual commitment of the couple towards each other and it results of the mutual commitment in marriage.
خلاصه ماشینی:
٣- احکام و آثار معاوضه انگاري نکاح دائم معاوضه انگاري نکاح دائم ، پيامدهاي بسياري در احکام و حقوق خانواده به دنبال دارد، همچون : عدم استقرار مالکيت تمام مهر پيش از آميزش (ابن جنيد اسکافي ، ١٤١٦: ٢٥٥)، بطلان تفويض بضع توسط ولي (محقق کرکي، ١٤١٤: ٤١٧/١٣)، بطلان نکاح در صورت بطلان مهر (فاضل مقداد، ١٤٠٤: ٢١٣/٣)، وجوب مهر المثل با آميزش در صورت فساد عقد (ابن فهد حلي ، ١٤٠٧: ٣٩٠/٣)، بطلان اشتراط خيار در مهر (السند، ١٤٢٩: ٤٥١/١)، بطلان نکاح در صورت اشتراط عدم مهر (کاشف الغطاء، ١٤٢٢ :٢٢٠)، ضمان معاوضي زوج نسبت به مهر (فاضل هندي، ١٤١٦: ٤٠٨/٧)، جواز ازدواج مريض مشرف به مرگ به شرط آميزش (علامه حلي ، ١٣٨٨: ٥١٨/٢)، باطل و مبطل بودن شرط عدم آميزش (نائيني، ١٣٧٣: ١٤٤/٢)، تقسيط مهر المسمي به نسبت مهر المثل در فرض تعدد زوجات (بحراني، ١٤٠٥: ٤٣٨/٢٤-٤٣٥)، جريان حق حبس در نکاح (شهيد اول ، ١٤١٤: ١٢١/٣)، ضمان زوج نسبت به نفقه زوجه (حسيني، ١٤١٩: ٦١/١٥)، توزيع پذيري نفقه زوجه نسبت به تمکين (ابن فهد، ١٤٠٧: ٤١٣/٣)، جريان محابات در نکاح مريض مشرف به مرگ (محقق کرکي، ١٤١٤: ٢١٢/٩)، حق مطالبه مهر در مفوضه البضع در صورت تعيين مهر (سبحاني تبريزي، بي تا: ٢١٤/٢)، شرطيت کفائت در نکاح (السند، ١٤٢٩: ٣٤١/٢)، عدم وجوب پرداخت مهريه زوجه صغيره بر ولي (وجداني فخر، ١٤٢٦: ١٦١/١٢)، عدم وجوب پرداخت مهر زوجه با تغيير جنست وي (خرازي، ١٣٧٩: ١٢٠)، اعتبار موالات در صيغه نکاح (خميني، بي تا: ٢١٠)، عدم صحت نکاح سفيه بدون اذن ولي (السند، ١٤٢٩: ٥٧/٢).