چکیده:
در روایت غالب بر تاریخنگاری، سیاستگذاری و مدیریت آموزش عالی ایران در دو دهۀ اخیر از تکامل خطی تاریخی نهاد دانشگاه از دانشگاه نسل اول/ آموزشی/ فرانسوی/ ناپلئونی به نسل دوم/ پژوهشی/ آلمانی/ هومبولتی و نهایتاً نسل سوم/ کارآفرینی/ امریکایی/ استارتآپی در ایران و جهان بسیار سخن به میان میآید. با این حال مرور ادبیات نظری موجود در زبان فارسی نشان میدهد که تا کنون جز کلیاتی پراکنده، مطالب چندانی در بارۀ چیستی دانشگاه نسل اول یا همان دانشگاه ناپلئونی/ فرانسوی/ آموزشی و تطابق تاریخی آن با دانشگاه فرانسوی نسل اول در ایران یعنی دارالفنون مطرح نشده، و حال آنکه سنگبنای آموزش عالی در ایران و شاکلۀ اصلی است که الگوهای دوم و سوم بر آن افزوده شدهاند. با هدف پر کردن این خلأ فکری-تاریخی، این مقاله در گام اول به معرفی ایدۀ دانشگاه پلیتکنیک به عنوان دانشگاه فرانسوی نسل اول در چارچوب دولت انقلابی ناپلئون و گفتمان تکنوکراسی دولتی و نظام سیاست پوزیتیویستی سن سیمون و کنت پرداخته و سپس تأسیس یک دانشگاه پلیتکنیک را در ایران با بررسی تاریخی جایگاه نهادی دارالفنون در تنظیمات عصر ناصری و حکمرانی در حال نوسازی دولت واکاوی میکند. در انتها برخی دلالتهای تأسیس دارالفنونی دانشگاه ایرانی برای مطالعات آتی حوزۀ آموزش عالی و سیاستگذاری آن پیشنهاد میشود.
Dominant narratives in historiography, policy, and administration of Iranian higher education in recent two decades are talking about the linear historical evolution of universities from the First generation/ educational/ French/ Napoleonic model of higher education to Second generation/research/ German/ Humboldtian model and finally third generation/ entrepreneurial/ American/ startup-oriented model in the world and accordingly in contemporary Iran. However, a literature review of Persian resources shows that except for some sporadic abstract generalities, there aren’t any considerable content about first-generation university i.e. Napoleonic/French/ educational model and its historical conformity with the First French generation of higher education institutes in Iran i.e DarolFonoun; although, that is the main platform of Iranian university upon which second and third models have been built. Trying to relieve this fault in the intellectual and strategic research literature, this paper in the first step introduces the idea of Polytechnique as the First French generation of universities in the context of Napoleon's revolutionary state, technocracy as his government's discourse, and Henri de Saint-Simon and Auguste Comte's "System of Positive Polity". In the second step establishing the Iranian Polytechnique i.e Dar al-Funun is being studied in the context of Nasir al-Din Shah’s reform (Tanzimat) era towards the modernization of governance. Finally, some implications of the Polytechnique-laden foundation of Iranian higher education are noticed for further studies and policy research.
خلاصه ماشینی:
با هدف پر کردن این خلأ فکری‐تاریخی، این مقاله در گام اول به معرفی ایدٔە دانشͽاه پلیتکنیک به عنوان دانشͽاه فرانسوی نسل اول در چارچوب دولت انقلابی ناپلئون و گفتمان تکنوکراسی دولتی و نظام سیاست پوزیتیویستی سن سیمون و کنت پرداخته و سپس تأسیس یک دانشͽاه پلیتکنیک را در ایران با بررسی تاریخی جایͽاه نهادی دارالفنون در تنظیمات عصر ناصری و حکمرانی در حال نوسازی دولت واکاوی میکند.
الͽوی ناپلئونی دانشͽاه ، ایدٔە فرانسوی دانشͽاه ، پلی تکنیک ، دارالفنون ، دانشͽاه نسل اول مقدمه و طرح مسأله در چند سال اخیر بر سیاست گذاری، مدیریت و برنامه ریزی دانشͽاه ایرانی گفتمانی حاکم شده که بر پایۀ روایتی از پیشرفت تاریخی نهاد دانشͽاه در سه نسل فرانسوی/ ناپلئونی، آلمانی/هومبولتی و امریکایی/ استارت آپی یا به تعبیر دیͽر دانشͽاه آموزشی، دانشͽاه پژوهشی و دانشͽاه کارآفرین در دو قرن اخیر و تطبیق آن با تاریخ دانشͽاه ایرانی بنا شده است و نتایج مهمی از آن در سیاست گذاری حال حاضر آموزش عالی در ایران اخذ میشود.
از منابع خوب برای شناخت ایدٔە دانشͽاه فرانسوی نسل اول یعنی مدرسۀ پلیتکنیک کتاب ضد انقلاب علم نوشته فردریش فون هایک ١ اتریشی است که در سال ١٩۵٢ میلادی و در اوج احیای تکنوکراسی در امریکای پس از جنگ جهانی دوم و صدور مجدد آن به کل کشورهای جهان سوم به عنوان گفتمان توسعه ، به عنوان یکی از معدود آثار تحلیلی و انتقادی در بارٔە این موج بلند نوشته شده است (١٩٥٢ ,Hayek).