چکیده:
خوابیدن و خواب دیدن امری معمول برای انسانهاست. خواب و رویا در مکاتب مختلف و علومی همچون روانشناسی مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در ادیان آسمانی همچون اسلام مطرح شده است. یکی از اندیشمندانی که بهصورت غیرمستقیم به این مقوله پرداخته است و در آثارش رویاهایی را از دانشمندان و انسانهای پرهیزکار و اهل سیر و سلوک مطرح کرده است، علامه محمدکاظم هزارجریبی (از دانشمندان کثیرالآثار اوایل دورۀ قاجار) است. هزارجریبی در آثارش هیچگاه به مفهومشناسی رویا نپرداخته و حدود و اقسام آن را بررسی نکرده است؛ بلکه از آنجا که دغدغۀ هدایت و ارشاد عموم مردم را داشته است، خوابها و رویاهای صادقانه را بیان کرده است تا در ضمن آنها معاد و پاداش اعمال صالح و عقوبت گناهان را اثبات کند. در این نوشتار، مفهوم «رویا» با محوریت آثار هزارجریبی (اعم از کتابهای چاپی و نسخههای خطی) واکاوی و شخصیتشناسی شده است. روش پردازش اطلاعات تبیینی تحلیلی انتقادی است.
خلاصه ماشینی:
مورد سوم : رؤیای صادق از شیخ العراقین مرحوم شیخ عبدالحسین تهرانی+ نقل نمود: وقتی میرزا نبیخان که یکی از نزدیکان محمّد شـاه قاجـار بـود وفـات کـرد (او در حیاتش به فسق و فجور در ظاهر معروف بود)، شبی در خواب دیدم که گویا در باغ ها و عمارت هـای بهشـتی گـردش مـیکنم و کسی نیز همراه من است که منازل و قصرها را میشناسد، پس به جایی رسیدیم ، آن شخص گفت : اینجا منزل (نبیخان ) اسـت و اگر میخواهی خودش را ببینی آنجا نشسته سپس به مکانی اشاره کرد.
٣. دیدگاه علامه هزارجریبی دربارة رؤیای صادقانه هزارجریبی در کارکرد رؤیای صادق برای هشدار و هدایت عموم مردم توجه داشته است و برای تأثیرگذاری بر تـودة مـردم کـه غالباً اجنبی و غریب نسبت به دلیل و برهان هستند و به همان اندازه از قوت تخیل بالایی برخوردارند، از عنصر خـواب و رؤیـای صادقانه و امور خارق العاده استفاده میکند تا تدین و روبه سویخداآوردن در آن ها تقویت شود و برای دو عنصـر فـوق عـلاوة بـر آنکه در لابه لای مکتوباتش وقایعی ذکر میکند (مانند رؤیاهایی که در ارتباط با استادش ، سیدمحمّدمهدی بحرالعلوم ، در رسـالۀ «جدلیه » گزارش کرده است )،(محمدکاظم هزارجریبـی، فضـایل و کرامـات علامـه سـیدمحمدمهدی بحرالعلـوم ، ص ٤٣ــ٤٤ و ص ٥٠ـ٥١) رسالۀ «تحفۀالاخیار» را تألیف میکند و در آن دوازده واقعه دربارة اهل برزخ در قبرستان وادیالسلام بیان میکنـد (محمدکاظم هزارجریبی، احوال مردگان در قبرستان وادیالسّ ـلام ، ص ٤٩ــ٩٢).