چکیده:
قرآن کریم و روایات اسلامی به جناب ذوالقرنین به عنوان شخصیتی تاریخی اشاره نمودهاند. مفسران، یافتن مصداق تاریخی ذوالقرنین را مفید و قرینهای بر صحت مفاد آیات و روایات دانستهاند. دو تطبیق بیش از دیگر نظریات مورد توجه قرارگرفته است: تطبیق بر اسکندر و کوروش. عمدة دلائل هر دو نظریه، توجه به دادههای تاریخی در مورد زندگی این دو شخصیت است. مسألة پژوهش حاضر آن است که آیا در روایات اسلامی با تمرکز بر روایات شیعی، مؤیداتی برای این تطبیقات وجود دارد یا خیر؟ در ابتدا با محوریت روایات قابل اعتماد شیعی، دورة تاریخی زندگی، نام و نسب، سرگذشت، گسترة قدرت و سفرهای ذوالقرنین گزارش شده است، سپس نظریات مفسرین با توجه به دادههای تاریخی و سپس روایات وارده در مورد تطبیق ذوالقرنین بر اسکندر و کوروش مورد بررسی قرارگرفتهاند.یافتهها: هیچیک از دو نظریة تطبیقی، با شخصیت معرفیشده از جناب ذیالقرنین منطبق نیست. وجود و صفات ایشان، از اخبار پنهانشده در تاریخ بوده که توسط وحی یادآوری شده است و لزومی به منطبقنمودن ایشان بر هیچیک از پادشاهان گذشته نیست.
The Holy Qur'an and Islamic traditions have mentioned Dhul-Qarnayn as a historical figure. Commentators have considered finding the historical example of Dhul-Qarnayn to be useful and a proof of the authenticity of the verses and hadiths. Two adaptations have received attention more than other theories: Adaptation to Alexander and Cyrus. The main reason is to pay attention to historical data about the lives of these two characters. The issue of the present research is whether there is evidence for these adaptations in Islamic traditions focusing on Shiite traditions. In the beginning, the historical period of life, name and ancestry, history, extent of power and travels of Dhul-Qarnayn are reported. Then, the opinions of the commentators have been examined according to the historical data and then the traditions about these comparisons. Findings: None of the two comparative theories are compatible with the character introduced by Dhul-Qarnayn. His existence and attributes are among the hidden news in history, which were mentioned by revelation, and there is no need to match them to any of the past kings.
خلاصه ماشینی:
مسألۀ پژوهش حاضر آن است که آيا در روايات اسلامي، با تمرکز بر روايات شيعي، مؤيداتي براي اين تطبيقات وجود دارد يا خير؟ در ابتدا با محوريت روايات قابل اعتماد شيعي، دورٔە تاريخي زندگي، نام و نسب ، سرگذشت ، گسترٔە قدرت و سفرهاي ذوالقرنين گزارش شده است ، سپس نظريات مفسرين با توجه به داده هاي تاريخي و سپس روايات وارده در مورد تطبيق ذوالقرنين بر اسکندر و کورُش مورد بررسي قرارگرفته اند.
طرح مسأله در پژوهش حاضر، با فرض گرفتن مفيدبودن تطبيق تاريخي، اين تطبيقات مورد بررسي قرارميگيرد تا روشن شود «آيا تطبيقات تاريخي ذوالقرنين بر شخصيت هاي تاريخي، از منظر روايات شيعي درست بوده اند يا خير؟» در طول تاريخ انديشۀ ديني، مفسران و محدثان شيعه و سني، ذوالقرنين ٢- براي آشنائي با گزارشي از اين نظريات رک: عرفان منش ، ١٣٨٨ش را بر بسياري از شخصيت هاي تاريخي تطبيق داده اند، شخصيت هائي چون کورش ، اسکندر، پادشاه يمن (ُتبع ) و...
) که با شخصيت ذوالقرنين منطبق است ، اما در فهم مدرن از اسکندر، او پادشاهي کشورگشا و مشرک است ، لذا اين تطبيق ، در زمان معاصر، مورد انتقادات فراواني واقع شده است از جمله : فقدان گزارشي دقيق و متقن از وقايع زمان اسکندر؛٩ عدم تطبيق گزارش هاي تاريخي موجود از اسکندر مقدوني با اوصاف قرآني و روائي از ذوالقرنين ؛ عدم تطابق زماني ذوالقرنين با اسکندر؛ ساخته نشدن هيچ سدي به دست اسکندر؛ امکان تطبيق حمله به غرب و شرق و شمال بر برخي ديگر از پادشاهان بزرگ جهان ؛ عدم تطابق با مضمون روايات و...