چکیده:
دعا و توسل در فرهنگ دینی ب هویژه در مذهب شیع ه ، جایگاه مهمی دار د. در دوره صفویه
1135 907 ق. / 1722 1501 م.( به لحاظ شیعی بودن حکومت و جامعه و ادعای پیروی از ائمه (
معصومین، همچنین وابستگی صفویان به مشایخ طریقت صفویه، توجه به ادعیه و توسل به خدا، پیامبر
اکرم، ائمه شیعی و مشایخ صفویه بسیار مورد توجه مردم بود و در ایام مختل ف ، ب هویژه هنگا م دشوار ی
با دعا و توس ل رفع گرفتاری را طلب م یکردند. هدف ا ز پژوه ش حاضر ، بررسی موارد توجه به دعا و
توسل در فرهنگ عامه عصر صفویه بود ه که به روش کتابخان های و مت نپژوهی و شیوه توصیف ی تبیینی
انجام شده است. با بررسی دعا و توسل در محورهای مراسم روزانه در مساجد، بقاع مقدس و مذهبی،
زیار تها، اعیاد و سو گیادها و نیز دعا برای درمان بیمار یها، تغییر سرنوشت و طلب بارا ن ، یافت هها
نشان م یده د که فرهنگ دعا و توسل در جامعه عصر صفویه در محورهای یادشده پرکاربرد بوده و از
اشکال رسمی معنوی تا سن تهای عوامانه خرافی جریان داشته است . همچنین گرایش مردم به دعا و
توسل در این دوره ضرورت، گردآوری و تدوین متون ادعیه را برای عالمان دینی تبیین کرده است؛
مت و نی که امروزه همچنان در دسترس است بازمانده تلاش عالمان دین در عصر صفوی است .
خلاصه ماشینی:
با بررسي دعا و توسل در محورهاي مراسم روزانه در مساجد، بقاع مقدس و مذهبي، زيارت ها، اعياد و سوگ يادها و نيز دعا براي درمان بيماريها، تغيير سرنوشت و طلب باران ، يافته ها نشان ميدهد که فرهنگ دعا و توسل در جامعه عصر صفويه در محورهاي يادشده پرکاربرد بوده و از اشکال رسمي معنوي تا سنت هاي عوامانه خرافي جريان داشته است .
هدف از اين پژوهش ، بررسي و تبيين دعا و توسل هاي عاميانه در دوره صفويه ، بر پايه گزارش هاي مکتوب سفرنامه ها و منابع تاريخ نگارانه بوده است .
به صورت رسمي در مساجد، ازجمله مساجد جامع ، مصلاي شهرها و بقاع مقدس شيعي، مانند عتبات عاليات عراق (نجف اشرف ، کربلا، کاظمين و سامرا)، بارگاه امام رضا (ع ) در مشهد مقدس ، حرم حضرت معصومه (س ) در قم ، حرم حضرت عبدالعظيم حسني در شهرري نزديک تهران ، بقعه احمدبن موسي (شاهچراغ ) در شيراز، ديگر امامزاده هاي واجب التعظيم ، بقعه شيخ صفيالدين اردبيلي و ديگر مشايخ صفويه در اردبيل ، بقعه سلطان جيرئيل در کلخوران ، آرامگاه شيخ شهاب الدين اهري در اهر، بقعه شيخ زاهد گيلاني در لاهيجان ، امامزاده سهل علي همدان و ساير مکان هاي مذهبي و مقابر مشايخ صوفي، به دعا و توسل ميپرداختند.
در ايام نوروز بخشي از ديد و بازديدها، ديدارها و تبريک گفتن ها در مساجد انجام ميگرفت و برخي نيز در جلسات و دسته هاي مذهبي شرکت ميکردند (کمپفر، ١٣٦٣: ١٨٤ـ١٨٣) اين جلسات با دعا و توسل براي بهروزي و نيکبختي همراه بود.