چکیده:
نوشتار حاضر با مروری بر آداب سفر در دوره قاجار از منظر سفرنامهها، با رویکرد توصیفی و از
طریق اطلاعات جمعآور یشده از منابع معتبر و سفرنامهها، عناصر مسافرت در آن دوره تاریخی را
بازنمایی کرده است. در گزارشهای سیاحان خارجی، اطلاعات فراوانی در باب آداب و رسوم،
اخلاقیات، رفتارها، مراسم ... و همچنین چگونگی آداب سفر نگاشته شده است. در دورۀ صفویه و
قاجاریه، سفرنام هنویسی جایگاه ویژهای داشته و هر کدام از مولفان، از منظری خاص به مسائل و
رخدادهای سفر نگریست هاند و به نکات ویژ های توجه کرد هاند. در این دوره بسیاری از روشنفکران،
از سفرنام هها به منزلۀ نوعی وقایعنگاری تاریخی برای ثبت و ضبط سفر استفاده کرد هاند. از آنجا
که سفر در روزگاران گذشته، طولانی و پرمخاطره بوده است، بررسی این آیینها و آداب ،
جایگاهی در خور توجه م ییابد . در مقاله حاضر پس از ارائه تصویری مختصر از ایران در دوره
قاجاریه، به عوامل تاثیرگذار بر سفر پرداخته شده است. مباحث منتج از مطالعه و بررسی سفرنام هها ،
کتا بهای تاریخی و خاطرات نگاشته شده در دوره قاجار عبار تاند از: علاقه ایرانیان به سفر و
اهداف آنان، عوامل موثر در انتخاب زمان مسافرت، ملزومات سفر اعم از وسایل و مایحتاج،
قراردادهای ف یمابین مسافر و چاروادار، سوغاتی مسافر برای خانواده و نزدیکان و نیز رسوم و
آداب بدرقه و پیشواز مسافر و تدابیر مسافرت به منظور پیشگیری از بروز خطرات احتمالی در
سفر، همچنین علاوه بر موارد فوق به سفرهای زیارتی که همواره در بین ایرانیان ارج و قرب
ویژ های داشته پرداخته شده است .
خلاصه ماشینی:
مباحث منتج از مطالعه و بررسي سفرنامه ها، کتاب هاي تاريخي و خاطرات نگاشته شده در دوره قاجار عبارت اند از: علاقه ايرانيان به سفر و اهداف آنان ، عوامل موثر در انتخاب زمان مسافرت ، ملزومات سفر اعم از وسايل و مايحتاج ، قراردادهاي فيمابين مسافر و چاروادار، سوغاتي مسافر براي خانواده و نزديکان و نيز رسوم و آداب بدرقه و پيشواز مسافر و تدابير مسافرت به منظور پيشگيري از بروز خطرات احتمالي در سفر، همچنين علاوه بر موارد فوق به سفرهاي زيارتي که همواره در بين ايرانيان ارج و قرب ويژه اي داشته پرداخته شده است .
عوامل تأثيرگذار بر سفر در تبيين و بررسي پديده هاي انساني و اجتماعي، از ميان نوشته هاي سفرنامه نويسان ، کتاب هاي تاريخي و خاطرات نگاشته شده ، ميتوان به عوامل زير اشاره کرد: ـ علاقه به سفر علاقه به سفر، يکي از دلايل اصلي و با اهميت در شکل گيري سفر در اين دوره بوده است .
در برخي از سفرنامه هاي اين دوره در توصيف زمان سفر آمده است : «مطبوع ترين فصل مسافرت به ايران ، پاييز است » (پولاک، ١٣٦١: ٥٠٧).
» (گروته ، ١٣٦٩: ٣٠٣) اين دوره با دگرگون شدن وسايل حمل ونقل نيز همراه است ؛ مؤسسات حمل ونقل از طريق عوامل غيردولتي راه اندازي ميشوند و عموميت يافتن کالسکه در حمل ونقل مورد توجه سفرنامه نويسان قرار ميگيرد: «موسسۀ حمل ونقلي که توسط يک ايراني ثروتمند تأسيس شده ، در دليجان هايش ٢٠ تا ٣٠ نفر را با چمدان و بارهايشان روي هم تلمبار ميکنند.